به گزارش مشرق، یکی از موضوعات محوری در رابطه با مسائل سیاسی و امنیتی کنونی در خاورمیانه، گسترش دامنه فعالیت گروه­های تکفیری در سطح منطقه و مهم­تر از آن ظهور و پیدایش گروه­هایی تکفیری جدید در برخی کشورهای دچار بحران در منطقه است. به نحوی که این گروه­ها از وضعیت بحرانی کشورهایی نظیر سوریه و عراق بهره‌­برداری نموده و با اتخاذ اقدامات خشونت‌آمیز و فعالیت مسلحانه جدی علیه دولت­ها و مردم این کشورها، خود به موضوعی امنیتی تبدیل شده­اند. این موضوع از این نظر دارای اهمیت است که نه‌تنها کشورهایی نظیر سوریه و عراق را دچار بی­ثباتی کرده است، بلکه تهدیدات امنیتی را نیز علیه دیگر کشورهای خاورمیانه مطرح کرده‌­اند.

اما موضوع قابل‌توجه در مورد فعالیت این گروه­های تکفیری، به رابطه شعارها و سیاست­های اعلامی از سوی این گروه­ها با اقدامات و اهداف عملیاتی آنها برمی­‌گردد. بدین شکل که هرچند گروه­های تکفیری فعال در سطح منطقه همانند دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، جبهه النصره و دیگر شاخه­‌های القاعده به بهانه و با شعار اجرای شریعت اسلامی و دفاع از اسلام و مسلمانان اقدام به عضوگیری و فعالیت­های سیاسی و نظامی علیه دولت­های منطقه کرده­اند، اما طیف و دامنه فعالیت­های آنها نشان می­‌دهد که این گروه­ها اهداف دیگری را فراتر از چنین شعارهایی تعقیب می­کنند؛ چراکه نسبت به بزرگ‌ ترین وجدی‌ ترین ناقض حقوق مسلمانان در سطح منطقه، یعنی رژیم صهیونیستی بی­‌توجه هستند و حتی در برخی موارد منافع همسویی با آن تعقیب می‌­کنند.

این مسئله، یعنی بی‌توجهی گروه­های تکفیری به حمایت از مسلمانان در مقابل رژیم صهیونیستی و مبارزه با رژیم صهیونیستی بعد از گذشت چند سال از فعالیت این گروه­ها به موضوعی آشکار برای افکار عمومی و رهبران منطقه تبدیل شده و اخیراً موردتوجه و تأکید علما و رهبران منطقه نیز قرار گرفته است. در این راستا، «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی در «کنگره‌ی جهانی جریان‌های تکفیری از دیدگاه علمای اسلامی» در تهران اعلام کردند: «پشتیبانان جریان تکفیر، در مقابل رژیم صهیونیستی یک اخم هم نمی‌کنند و حتی با این رژیم برای مقابله با مسلمانان همکاری می‌کنند ولی برای ضربه زدن به کشورها و ملت‌های اسلامی، حضور فعال دارند» (1).

با توجه به آشکار شدن و اثبات بی­توجهی جریان­ها و گروه­های تکفیری فعال در منطقه به موضوع مبارزه با رژیم صهیونیستی، فهم و درک این مسئله دارای اولویت است؛ زیرا می­‌تواند در فهم ماهیت گروه­های تکفیری، شناسایی انگیزه­های حامیان آنها و همچنین کشف اهداف واقعی این گروه­ها فراتر از شعارهای اعلامی اجرای شریعت اسلامی و دفاع از اسلام و مسلمانان تأثیرگذار باشد. با توجه به این مهم، در ادامه به بررسی مهم­ ترین دلایل این موضوع، یعنی علل بی­توجهی گروه­های تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی پرداخته می­شود.

ماهیت گروه­های تکفیری

یکی از مهم­ ترین دلایل بی­‌توجهی گروه­های تکفیری به‌خصوص داعش به مسئله فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی، به ماهیت چنین گروه­هایی برمی­گردد. برخلاف ادعای رهبران این گروه­ها و حامیان بیرونی آنها، نباید گروه­های تکفیری را گروه­هایی با ماهیت مذهبی و اسلامی تصور کرد. بلکه فعالیت و اقدامات چنین گروه­هایی به‌خصوص در جریان تحولات چند سال اخیر سوریه و عراق نشان می­دهد گروه­هایی مانند داعش با ادعاها و شعارهای اسلامی از اساس گروه­هایی سیاسی با هدف سرنگونی دولت­های منطقه و تغییر موازنه منطقه­ای هستند؛ هرچند برداشت خاصی نیز از اسلام دارند و این موضوع را بیشتر به نمایش گذاشته­اند. چنین ماهیت و اهدافی باعث شده است اولویت مبارزات آنها نه رژیم صهیونیستی بلکه دولت­های منطقه باشد و هدف کسب قدرت را در کشورهای دچار بحران کنونی تعقیب کنند.(هرچند که مستندات قابل‌توجهی در مورد نقش آمریکا و دیگر کشورهای حامی رژیم صهیونیستی در پیدایش گروه تروریستی داعش وجود دارد.)

مسئله مهم دیگر در این رابطه، تفاوت گروه­های تکفیری جدید مانند داعش با القاعده است. درحالی‌که القاعده به‌عنوان مادر گروه­های تکفیری به دنبال رویارویی با «دشمن دور» یعنی امریکا و منافع آن – ازجمله رژیم صهیونیستی- بود، گروه­های تکفیری کنونی چنین سیاست و اولویتی را تعقیب نمی­کنند و اولویت خود را بر مبارزه با «دشمن نزدیک» یعنی شیعیان در مقابل سنی­ها قرار داده­اند. این عنصر نیز یکی از عوامل عدم مبارزه آنها با رژیم صهیونیستی در زمان کنونی است. زیرا اولویت مبارزه گروه­های تکفیری تغییر کرده و در زمان کنونی جوامعی از مسلمانان است که البته دلیل آن را نیز باید در چگونگی پیدایش این گروه­ها و حامیان آنها جستجو کرد (2).

الگوی دوستی و دشمنی در سطح منطقه

تحولات اخیر خاورمیانه و همچنین تلاش­ها در راستای تغییر و یا حفظ وضعیت موازنه قوا در آن، از سوی بازیگران متعارف و غیرمتعارف فعال در منطقه باعث تغییر الگوهای دوستی و دشمنی در سطح منطقه و همچنین تغییر برخی مراجع تهدید شده­ است. این موضوع بر دامنه فعالیت گروه­های تکفیری تأثیرگذار بوده و یکی از دلایل عدم ورود آنها به روند مبارزه با رژیم صهیونیستی به شمار می‌­آید.

همان‌طور که در قسمت فوق اشاره شد، گروه­های تکفیری در زمان کنونی اولویت خود را مبارزه علیه «دشمن نزدیک» قرار داده­اند و با ارائه الگویی تفرقه‌ افکنانه از دوستی و دشمنی در سطح منطقه، شیعیان را دشمن اولیه و نخست جامعه سنی معرفی کرده و در ورای اهداف سیاسی خود در پی مبارزه و تضعیف شیعیان هستند؛ بدین شکل که دغدغه مبارزه با دشمن جامعه مسلمانان در سطح منطقه­ای- یعنی رژیم صهیونیستی- را ندارند. این برداشت کاملاً در سخنان و مواضع رهبران داعش به‌عنوان مهم­ ترین گروه تکفیری نمایان است.

مسئولان ارشد داعش با بیان اینکه تا شیعیان هستند دغدغه مبارزه با رژیم صهیونیستی را ندارند در مورد عدم حمله به رژیم صهیونیستی اعلام کرده‌اند وجود «دشمن نزدیک‌تر» یعنی شیعیان وقت حمله به رژیم صهیونیستی را به آنها نمی­‌دهد (3)

تکفیری­ها و رژیم صهیونیستی دشمنان مشترکی دارند

می­‌توان یکی از دلایل تأثیرگذار و مهم عدم ورود گروه­های تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی را وجود دشمنان مشترکی برای آنها معرفی کرد. در واقع همان‌طور که تحولات منطقه نشان می­دهد از زمان آغاز و گسترش فعالیت جدی گروه­های تکفیری مانند داعش و جبهه النصره در سوریه و عراق، گروه­هایی نظیر حزب­الله به‌طور جدی و تا میزان تأثیرگذاری وارد مبارزه با گروه­های تکفیری شده­اند و حتی در برخی جبه‌های نبرد در سوریه، ورود حزب­الله سرنوشت برخی مبارزات را تغییر داده و باعث شکست گروه­های تکفیری در مقابل ارتش سوریه شده است.

چنین مسائلی سبب شده­‌است که گروه­های تکفیری در زمان کنونی بازیگرانی مانند حزب­الله را دشمن خود تلقی کرده و از آنجا که حزب­الله جدی­ ترین دشمن رژیم صهیونیستی در منطقه «شام» محسوب می­شود، وجود چنین دشمن مشترکی برای گروه­های تکفیری و رژیم صهیونیستی به‌نوعی یک اتحاد طبیعی را میان آنها علیه حزب­الله ایجاد کرده است که نه‌تنها مانع درگیری مستقیم آنها و عدم حمله تکفیری­ها علیه رژیم صهیونیستی شده، بلکه زمینه همکاری آنها در برخی موارد را نیز فراهم کرده است.

همسویی در اهداف

علاوه بر ماهیت گروه­های تکفیری، چگونگی ترسیم الگوی دوستی و دشمنی از نگاه تکفیری­ها و داشتن دشمنان مشترک، اهداف همسو و مشترک در سطح منطقه­ای نیز ازجمله دلایل عدم ورود گروه­های تکفیری به روند و جبهه مبارزه با رژیم صهیونیستی علی­رغم شعارهای اسلام­‌گرایانه آنها هست.

با توجه به ماهیت گروه­های تکفیری و حامیان آنها و همچنین تلاش­های مرتبط با وضعیت موازنه قوا در سطح منطقه می‌توان ادعا کرد که گروه­های تکفیری در مواردی نظیر مبارزه با دولت­های همسو با محور مقاومت و ایجاد اختلاف و فرقه­گرایی میان کشورهای اسلامی اهداف مشترکی با رژیم صهیونیستی تعقیب می­کنند که در عدم درگیری این دو بازیگر تا زمان کنونی تأثیرگذار بوده است. به‌گونه‌ای که برخلاف تصورات اولیه، رژیم صهیونیستی نه‌تنها تصور تهدید گونه­ای از داعش و دیگر گروه­های تکفیری نداشته است بلکه آنها را بازیگری همسو با اهداف خود در تضعیف نظام­های سیاسی سوریه و عراق، ایجاد تهدیداتی علیه ایران و درنهایت تعمیق اختلافات میان کشورهای اسلامی می­داند که در جهت تغییر موازنه قوا به نفع رژیم صهیونیستی فعالیت می‌­کند

این وضعیت به‌گونه‌ای است که این فرضیه مطرح شده است که داعش با تعقیب چنین اهدافی پازل رژیم صهیونیستی را در سطح منطقه تکمیل می­کند؛ چراکه وارد مبارزه با دشمنان اصلی رژیم صهیونیستی در منطقه شده و به جای مبارزه با رژیم صهیونیستی به‌عنوان دشمن مسلمانان، اهداف آن را اجرایی خواهد کرد. در واقع داعش و دیگر گروه­های تکفیری برای رژیم صهیونیستی بیشتر از این‌که یک تهدید نظامی باشد، یک ابزار دستیابی به اهداف مهم بوده و هستند. دامن زدن به نزاع‌های مذهبی و طایفه‌ای، دور کردن اذهان از مسئله فلسطین و تضعیف جبهه مقاومت در عراق و سوریه ازجمله این اهداف اهداف مشترک داعش با رژیم صهیونیستی و تأثیرات آن در گزارش یکی از رسانه­های رژیم صهیونیستی به‌روشنی بیان شده است: «ایران و حزب‌الله با جبهه دوم القاعده در عراق مواجه می‌شوند. ایران برای حفظ منافع استراتژیک خود، مجبور به ارسال نیرو به عراق برای نجات بغداد از سقوط خواهد شد که می‌تواند منجر به تضعیف جبهه سوریه شود و ... مهم‌تر از هر چیز، این ‌یکی دیگر از عرصه‌های جنگ سنی و شیعه خواهد بود» (4). پس می­توان مدعی شد چنین اهداف مشترکی باعث شده­اند نه‌تنها شاهد فعالیتی از سوی گروه­های تکفیری علیه رژیم صهیونیستی نباشیم، بلکه بدانیم صهیونیست­ها نسبت به پیامدهای مثبت فعالیت گروه­های تکفیری برای خود آگاهی دارند.

همکاری رژیم صهیونیستی با داعش و گروه­های تکفیری

یکی دیگر از دلایل بی­توجهی گروه­های تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی را باید در همکاری اطلاعاتی رژیم صهیونیستی با گروه­های نظیر داعش و ارائه کمک­هایی به آنها در خصوص مداوای مجروحان جنگی جستجو کرد که تاحدودی باعث نیاز چنین گروه­هایی به رژیم صهیونیستی شده است. البته این موضوع خود معلول عوامل دیگری نظیر وجود دشمنان و اهداف مشترک در سطح منطقه هست اما به‌طورکلی در عدم اتخاذ اقداماتی از سوی این گروه­ها علیه رژیم صهیونیستی و منافع آن تأثیرگذار بوده­‌اند.

در زمان اوج تنش­ها در سوریه گزارش­هایی متعددی منتشر شد که نشان می­داد تعداد قابل‌توجهی از مجروحین گروه داعش در جریان مبارزه با ارتش سوریه برای مداوا و معالجه به سرزمین­های اشغالی منتقل‌شده‌اند و رژیم صهیونیستی در این رابطه کمک­های پزشکی قابل‌توجهی به داعش اعطا کرده است. علاوه بر این و مهم­تر از آن، افشاسازی برخی اسناد و برخی گزارش­های رسانه­ای نشان می­دهد رژیم صهیونیستی همکاری اطلاعاتی قابل‌توجهی با گروه­های تکفیری به‌خصوص داعش در اجرای عملیات در عراق و سوریه و مرز لبنان داشته است. به­گونه­ای که دستگاه­های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در همکاری با عربستان اطلاعات قابل‌توجهی را برای اجرای عملیات­های جبهه النصره در لبنان و پیشروی و حمله داعش به عراق به‌خصوص تصرف موصل به این گروه­های تکفیری ارائه کرده­اند (5).

چنین کمک­ها و همکاری­هایی هرچند ریشه در اهداف مشترک این گروه­ها و رژیم صهیونیستی علیه جبهه مقاومت و برخی دولت­های منطقه دارد، اما خود دلیلی بر عدم حمله این گروه­ها به رژیم صهیونیستی محسوب می­‌شود.

جمع­‌بندی

هرچند اقدامات وحشیانه و غیرانسانی گروه­های تکفیری به‌خصوص داعش در سوریه و عراق توجهات زیادی را به خود جلب کرده است، اما تناقض در شعارها و سیاست­های اعلامی این گروه­ها با فعالیت­ها و اهداف آنها در سطح عملیاتی نیز موضوعی است که موردتوجه افکار عمومی و رهبران کشورهای منطقه قرار گرفته است.

گروه­های تکفیری فعال در زمان کنونی با شعارهایی نظیر اجرای شریعت اسلامی و دفاع از اسلام و مسلمانان فعالیت­های خود را در کشورهای مسلمان منطقه آغاز کرده­اند، اما در مواجهه با بزرگ‌ ترین ناقض حقوق مسلمانان و دشمن اصلی آنها در سطح منطقه، یعنی رژیم صهیونیستی کوچک‌ت رین اقدامی اتخاذ نکرده­اند. این موضوع ریشه در دلایل و عوامل مختلفی دارد که برخی از آنها به ماهیت گروه­های تکفیری مرتبط است و برخی دیگر نیز به وضعیت منطقه، اهداف این گروه­‌ها و سیاست­های حامیان آنها برمی­‌گردد؛ به‌گونه‌ای که با توجه به این عوامل انتظار نمی­رود در آینده نیز شاهد اتخاذ اقدامی از سوی گروه­های تکفیری علیه رژیم صهیونیستی باشیم.(چراکه اساساً این گروه تروریستی دست‌پرورده غربی‌ها است)

ازجمله مهم­ ترین دلایل بی­توجهی گروه­های تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی به ماهیت سیاسی و غیر اسلامی و غیرمذهبی چنین گروه­هایی برمی­گردد. هرچند این گروه­ها با شعائر اسلامی فعالیت خود را آغاز کرده­اند اما اهدافی سیاسی مانند سرنگونی برخی دولت­های منطقه و کسب قدرت را تعقیب می­کنند و مسائلی مانند دفاع از حقوق فلسطین و مسلمانان در مقابله با رژیم صهیونیستی برای آنها موضوع دارای اولویتی محسوب نمی­شود. به همین دلیل است که چنین گروه­های دشمن خود را بخشی از جامعه مسلمانان یعنی شیعیان و نه رژیم صهیونیستی در نظر گرفته­‌اند.

علاوه بر این، مسائل دیگری نظیر وجود دشمنان و اهداف مشترک میان گروه­های تکفیری و رژیم صهیونیستی آنها را با یک اتحاد نانوشته در یک جبهه قرار داده است و انتظار درگیری آنها در وضعیت فعلی منطقی نخواهد بود. زیرا هر دو، حزب­الله و بازیگران محور مقاومت را دشمن اصلی خود تعریف کرده­اند و هر دو نیز اهدافی نظیر تضعیف و سرنگونی برخی دولت­های همسو با مقاومت، تغییر موازنه قدرت منطقه علیه ایران و تعمیق اختلافات فرقه­ای میان مسلمانان را تعقیب می­‌کنند.

منابع:

1- http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=28249

2- http://wanacenter.ir/vdcc.iq1a2bqmola82.html

3- http://jamnews.ir/detail/News/371678

4- http://tabyincenter.ir/index.php/research/102

5- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/322355/

احمد حرفی

منبع: تبیین